హైకోర్టుల విచారణ సరళి.. కేసుల వర్గీకరణ మరియు బెంచ్‌ల కేటాయింపు

హైకోర్టులలో కేసుల విచారణ అత్యంత క్రమశిక్షణతో, ఒక నిర్దిష్టమైన పద్ధతిలో జరుగుతుంది. తెలంగాణ హైకోర్టులో (TG HC) ప్రస్తుతం 32 కోర్టు హాళ్లు ఉండగా, ఆంధ్రప్రదేశ్ హైకోర్టులో (AP HC) 23 హాళ్లు అందుబాటులో ఉన్నాయి. ప్రతిరోజూ వందల సంఖ్యలో వచ్చే కేసులను సమర్థవంతంగా పరిష్కరించడానికి ఈ హాళ్లను వివిధ విభాగాలుగా విభజిస్తారు. ప్రధానంగా కోర్టు హాల్‌-1లో ప్రధాన న్యాయమూర్తి (Chief Justice) నేతృత్వంలో విచారణలు సాగుతాయి. ఇక్కడ ప్రజా ప్రయోజన వ్యాజ్యాలు (PIL), ముఖ్యమైన రిట్ పిటిషన్లు మరియు రాజ్యాంగపరమైన అంశాలకు సంబంధించిన కేసులను ప్రాధాన్యత క్రమంలో విచారిస్తారు.
సాధారణంగా కోర్టు హాల్ 2 నుండి 10 వరకు డివిజన్ బెంచ్‌లు కేటాయించబడతాయి. ఈ బెంచ్‌లలో ఇద్దరు లేదా ముగ్గురు న్యాయమూర్తులు కలిసి కేసులను విచారిస్తారు. ముఖ్యంగా క్రిమినల్ అప్పీళ్లు, హెబియస్ కార్పస్ పిటిషన్లు (వ్యక్తుల అక్రమ నిర్బంధానికి వ్యతిరేకంగా వేసేవి) మరియు భారీ ఆర్థిక లావాదేవీలకు సంబంధించిన అప్పీళ్లను ఈ డివిజన్ బెంచ్‌లు చేపడతాయి. చట్టపరమైన సంక్లిష్టత ఎక్కువగా ఉన్న కేసులను లోతుగా విశ్లేషించి, తుది తీర్పులు ఇవ్వడంలో ఈ ధర్మాసనాలు కీలక పాత్ర పోషిస్తాయి. న్యాయ వ్యవస్థలో అత్యున్నత ప్రమాణాలను పాటించేలా ఈ విభజన దోహదపడుతుంది.
మిగిలిన కోర్టు హాళ్లలో సింగిల్ బెంచ్ న్యాయమూర్తులు విచారణలు జరుపుతారు. ఇక్కడ సివిల్ వివాదాలు, క్రిమినల్ రివిజన్ పిటిషన్లు, బెయిల్ దరఖాస్తులు మరియు సర్వీస్ మ్యాటర్లకు సంబంధించిన వాదనలు వింటారు. తక్కువ తీవ్రత కలిగిన కేసులు మరియు ప్రాథమిక విచారణ దశలో ఉన్న అంశాలను సింగిల్ బెంచ్‌లు వేగంగా పరిష్కరించడానికి ప్రయత్నిస్తాయి. ఒక వ్యక్తి తన ప్రాథమిక హక్కుల ఉల్లంఘన జరిగినప్పుడు వేసే రిట్ పిటిషన్లు కూడా ఆయా సబ్జెక్టులను బట్టి ఈ హాళ్లలో విచారణకు వస్తాయి. దీనివల్ల న్యాయస్థానంపై ఉన్న పని భారం సమతుల్యంగా పంపిణీ చేయబడుతుంది.
అయితే, ఏ కోర్టు హాల్లో ఏ కేసు విచారించాలనేది ఎప్పుడూ ఒకేలా స్థిరంగా ఉండదు. కేసుల సంఖ్య, న్యాయమూర్తుల లభ్యత మరియు రోస్టర్ మార్పుల ఆధారంగా ప్రధాన న్యాయమూర్తి ఎప్పటికప్పుడు నిర్ణయాలు తీసుకుంటారు. ఏ రోజు ఏ కోర్టులో ఏయే కేసులు విచారణకు వస్తాయనే పూర్తి వివరాలను ‘డైలీ కాజ్ లిస్ట్’ (Daily Cause List) ద్వారా తెలుసుకోవచ్చు. ఇది హైకోర్టు అధికారిక వెబ్‌సైట్‌లో ప్రతిరోజూ అందుబాటులో ఉంటుంది. న్యాయవాదులు, కక్షిదారులు తమ కేసు ఏ సమయంలో, ఏ హాల్లో విచారణకు వస్తుందో దీని ఆధారంగానే ముందుగా సిద్ధమవుతారు.