నేపాల్‌లో ప్రజాస్వామ్యం ముగింపు.. సోషల్ మీడియా నిషేధం నుంచి రాజ్యాంగ సంక్షోభం వరకు

నేపాల్‌లో గత వారం నుంచి జరుగుతున్న అల్లర్లు దేశ రాజకీయాలను తలకిందులు పెట్టాయి. ప్రభుత్వం 26 సోషల్ మీడియా ప్లాట్‌ఫారమ్‌లపై (ఫేస్‌బుక్, ఇన్‌స్టాగ్రామ్, వాట్సాప్, యూట్యూబ్‌తో సహా) నిషేధం విధించడంతో యువత పెద్ద ఎత్తున ఆందోళనలకు దిగింది. ఈ నిషేధాన్ని ప్రభుత్వం 'నకిలీ వార్తలు, హేట్ స్పీచ్‌ను అరికట్టడానికి' అని చెప్పినా, యువత దీన్ని వ్యతిరేకతను అణచివేసే ప్రయత్నంగా చూసింది. కాఠ్మాండూలో పార్లమెంట్‌కు చుట్టూ వేలాది మంది యువకులు సమావేశమై, అల్లర్లు చెలరేగాయి. పోలీసులు టియర్ గ్యాస్, రబ్బర్ బులెట్లు, లైవ్ ఫైరింగ్‌తో ప్రతిస్పందించడంతో 19 మంది మరణించారు, 400 మందికి పైగా గాయపడ్డారు. ఈ 'జెన్ Z' ఆందోళనలు కేవలం సోషల్ మీడియా నిషేధంపై కాకుండా, దేశంలోని అవినీతి, నిరుద్యోగం, రాజకీయ కుటుంబాల ఆడంబరాలపై కూడా ఉద్ధృతమయ్యాయి.
అల్లర్లు తీవ్రమైన తర్వాత, ప్రధాని కె.పి. షర్మా ఓలి తన రాజీనామాను ప్రకటించారు. ఓలి రాజీనామా తర్వాత పలువురు మంత్రులు కూడా తమ పదవులను వదులుకుని అదృశ్యమయ్యారు. పార్లమెంట్, సుప్రీం కోర్టు, సింఘ దుర్బార్ (ప్రభుత్వ కార్యాలయాలు) వంటి భవనాలపై దాడులు జరిగి, అవి కాలిపోయాయి. ఈ ఘటనలు దేశంలో రాజకీయ వ్యవస్థపై యువత అసంతృప్తిని స్పష్టం చేశాయి. యువకులు 'నెపో కిడ్స్' (రాజకీయ కుటుంబాల పిల్లలు) ఆడంబరాలను విమర్శిస్తూ, #NepoKids హ్యాష్‌ట్యాగ్‌తో సోషల్ మీడియాలో వైరల్ చేశారు. ప్రభుత్వం నిషేధాన్ని ఉపసంహరించినా, ఆందోళనలు ఆగలేదు. ఐక్యరాష్ట్ర సమితి (UN) పోలీసుల చర్యలను 'అతిగా'గా విమర్శించి, దర్యాప్తు డిమాండ్ చేసింది.
తాజాగా, కొత్త ప్రధానిగా కుల్మన్ ఘీసింగ్‌ను నియమించారు. ఘీసింగ్, మాజీ నేపాల్ ఎలక్ట్రిసిటీ అథారిటీ (NEA) మేనేజింగ్ డైరెక్టర్, దేశంలో లోడ్ షెడ్డింగ్ సమస్యను పరిష్కరించిన 'హీరో'గా ప్రసిద్ధి చెందారు. 2025 మార్చిలో ప్రభుత్వం ఆయన్ను తొలగించడం వివాదాస్పదమైంది. ఇప్పుడు జెన్ Z ఆందోళనకారులు, ఆర్మీ అందరూ ఘీసింగ్‌ను మధ్యవర్తిగా చూస్తున్నారు. ఆయన 'పరిష్కార దృక్పథంతో ఉన్నవారిని, యువతను చేర్చుకుని అంతర్గత ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేయాలి' అని పిలుపునిచ్చారు. మరికొన్ని గంటల్లో అధికారిక ప్రకటన వచ్చే అవకాశం ఉంది. ఈ నియామకం దేశంలో కొత్త ఆశలను రేకెత్తిస్తోంది, కానీ రాజకీయ అస్థిరత ముగిసేలా చూడాలి.
అదే సమయంలో, 'నేపాల్‌లో ప్రజాస్వామ్యం అంతం అవుతుంది' అనే వార్త ఇప్పుడు వైరల్ అవుతోంది. 2023 డిసెంబర్ 16న జ్యోతిష్కుడు ప్రశాంత్ కినీ తన సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లో 'నేపాల్ ప్రజాస్వామ్యం ముగింపు దగ్గర్లో ఉంది, 2025లో రాజ్యం తిరిగి వస్తుంది' అని అంచనా వేశారు. ఈ ప్రవచనం ఇప్పుడు ప్రస్తుత సంక్షోభంతో ముడిపడి చర్చనీయాంశమైంది. అయితే, నేపాల్ చరిత్రలో ప్రజాస్వామ్యం ఎప్పుడూ అస్థిరంగా ఉంది – 2008లో రాజ్యం రద్దై, రిపబ్లిక్ అయినా, 14 ప్రభుత్వాలు మారాయి. ఈ ఆందోళనలు యువత డిమాండ్‌లకు అనుగుణంగా మారితే, దేశం కొత్త మార్గంలో దూసుకెళ్తుంది.