విభిన్న సంస్కృతుల సమ్మేళనం.. దీపావళిని 'తిహార్'గా జరుపుకునే నేపాల్ బౌద్ధులు

దీపావళి పండుగ ప్రధానంగా హిందూ సంస్కృతికి ప్రతీక అయినప్పటికీ, ప్రపంచంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో దీనిని విభిన్న మతాలు, సంస్కృతులకు చెందిన ప్రజలు తమదైన రీతిలో జరుపుకుంటారు. ఆ కోవకే చెందుతుంది బౌద్ధంలోని వజ్రయాన శాఖ. సాధారణంగా బౌద్ధుల పండుగ కానప్పటికీ, వజ్రయాన బౌద్ధులు దీపావళిని ఒక వేడుకగా పరిగణించి, తమ ప్రత్యేక ఆచారాలతో దీనిని ఘనంగా నిర్వహించడం విశేషం. ఇది మత సామరస్యానికి, సంప్రదాయాల కలయికకు నిదర్శనంగా నిలుస్తుంది.
నేపాల్‌లోని చారిత్రక 'నేవార్' సముదాయం ఈ ఉత్సవాలను మరింత వైవిధ్యంగా నిర్వహిస్తుంది. హిందూ, బౌద్ధ సంస్కృతులు మేళవించిన ఈ ప్రజలు దీపావళిని 'తిహార్' లేదా 'యమ పంచక్' పేరుతో ఐదు రోజుల పాటు ఘనంగా జరుపుకుంటారు. తిహార్ ఉత్సవాలలో మొదటి రోజు కాకులను, రెండవ రోజు కుక్కలను, మూడవ రోజు ఆవులను, లక్ష్మీదేవిని, నాలుగో రోజు ఎద్దులను పూజించడం వంటి ఆచారాలను పాటిస్తారు. ఈ వేడుకలు వారి సంస్కృతిలో జంతువులకు, ప్రకృతికి ఇచ్చే గౌరవాన్ని తెలియజేస్తాయి.
ముఖ్యంగా, నేవార్ బౌద్ధులు 'ప్రపంచ స్వేచ్ఛ కోసం ఏ దేవతనైనా ఆరాధించవచ్చు' అనే తమ పురాతన విశ్వాసం ప్రకారం హిందూ దేవతలను పూజిస్తారు. తిహార్ పండుగ సందర్భంగా వీరు హిందూ దైవాలైన లక్ష్మీదేవిని మరియు విష్ణువును తమ దైవాలుగా భావించి భక్తి శ్రద్ధలతో పూజలు నిర్వహిస్తారు. ఈ ఆచారం నేపాల్‌లో శతాబ్దాలుగా పాతుకుపోయిన మత సహనాన్ని, ఇరుగుపొరుగు సంస్కృతుల పట్ల గౌరవాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది.
ఈ పండుగ సందర్భంగా నేవార్ ప్రజలు లక్ష్మీదేవిని పూజించడం ద్వారా తమకు సుఖశాంతులు, ఆరోగ్యం, దీర్ఘాయువు కలుగుతాయని బలంగా నమ్ముతారు. ఐదు రోజుల పాటు దీపాలు వెలిగించి, ఇంటిని అలంకరించి, సాంప్రదాయ పాటలు, నృత్యాలతో ఉత్సవాలను జరుపుకోవడం అనేది కేవలం మతపరమైన ఆచారం మాత్రమే కాదు, ఇది ఆ ప్రాంత ప్రజల సామాజిక ఐక్యతను, ఉల్లాసాన్ని కూడా పెంపొందిస్తుంది. ఈ విధంగా, దీపావళి అనేది నేపాల్‌లో 'తిహార్' రూపంలో బౌద్ధ, హిందూ సంస్కృతుల కలయికతో ఒక అద్భుతమైన వేడుకగా రూపాంతరం చెందింది.