ఎందుకు “కార్యేషు దాసీ” శ్లోకం మాత్రమే నోటికొచ్చింది?

ఒక ఉత్తమ భర్త లక్షణాలను చెప్పే ప్రసిద్ధ శ్లోకంలో “కార్యేషు యోగీ” అనే పదం ఉంటుంది. అదే సమయంలో ఉత్తమ భార్యను వర్ణించే శ్లోకంలో “కార్యేషు దాసీ, కరణేషు మంత్రీ, రూపేషు లక్ష్మీ…” అని వస్తుంది. రెండూ ఒకే సందర్భంలో పుట్టినవే అయినా, రెండవ శ్లోకం మాత్రమే పెళ్లి ఆహ్వానాల నుంచి సోషల్ మీడియా పోస్టుల వరకూ ఎక్కువగా తిరుగుతూ ఉంటుంది. మొదటి శ్లోకం మాత్రం దాదాపు మరుగున పడిపోయింది. ఇది యాదృచ్ఛికం కాదు; ఇందులో మన సాంస్కృతిక మనస్తత్వం దాగి ఉంది.
భారతీయ సంస్కృతిలో స్త్రీ శక్తిని ఎప్పుడూ ఆరాధించాం, కానీ ఆ ఆరాధనలో ఎక్కువగా త్యాగం, సేవ, సహనం అనే గుణాలనే ముందుంచాం. భార్య అనగానే ముందుగా గుర్తొచ్చేది ఆమె కుటుంబం కోసం చేసే నిస్వార్థ సేవ, ఆమె సౌందర్యం, ఆమె ధైర్యం కాదు – ఆమె బాధ్యతా భావం. అందుకే “కార్యేషు దాసీ” అన్న మాట ఎంతో గొప్పగా, గర్వంగా చెప్పుకుంటాం. ఆ ఒక్క పదం ఆమె సర్వస్వాన్ని సంగ్రహించినట్టుగా అనిపిస్తుంది. ఆ శ్లోకం ఆడవాళ్లను పొగడ్తగా అనిపించినా, నిజానికి ఆదర్శ భార్యకు ఒక బిగుసుకోల్పోయే ఫ్రేమ్‌ను ఇస్తోంది.
మరి పురుషుడి బాధ్యతల గురించి ఎందుకు అంత గొప్పగా చెప్పలేదు? ఎందుకంటే, మన సమాజంలో పురుషుడు బాధ్యతావంతుడిగా, రక్షకుడిగా, ఆదర్శవంతుడిగా ఉండటం అతని సహజ ధర్మంగా భావించబడింది. అది ప్రత్యేకంగా చెప్పుకోదగిన గొప్పతనం కాదు, అది కనీస అర్హత. “కార్యేషు యోగీ” అంటే కేవలం కర్తవ్యనిష్ఠుడు అని మాత్రమే అర్థం – అది ఆరాధనకు అర్హమైన అసాధారణ గుణం కాదని మన సంస్కృతి నమ్మింది. అందుకే ఆ శ్లోకం గోడలపై రాయడానికి, పెళ్లి కార్డుల్లో ముద్రించడానికి ఎంచుకోబడలేదు.
ఈ వ్యత్యాసం మనకు ఒక ప్రశ్న వేస్తోంది: ఎవరి బాధ్యతలను ఎక్కువగా గౌరవిస్తామో, ఎవరి త్యాగాన్ని ఎక్కువగా లాలన చేస్తామో అది సమాజంలో ఎవరిపై ఎక్కువ ఒత్తిడి ఉందని సూచిస్తుంది. “కార్యేషు దాసీ” ఎక్కువగా వినిపించడం వెనుక గొప్ప స్త్రీ శక్తి గురించి మాత్రమే కాదు, ఆ శక్తిని ఒకే దారిలో ఛానెల్ చేయాలన్న సామాజిక అంచనా కూడా ఉంది. బహుశా ఇప్పుడు రెండు శ్లోకాలనూ సమానంగా చదివి, సమానంగా గౌరవించే సమయం ఆసన్నమైందేమో.