'ఉక్కు మనిషి' పటేల్.. సమైక్య భారత్ నిర్మాత, సంస్థానాల విలీనం వెనుక వ్యూహ చతురత

స్వాతంత్ర్యం సిద్ధించిన నాటి భారతదేశ భవిష్యత్తు అగమ్యగోచరంగా ఉన్న సమయంలో, దేశ తొలి ఉప ప్రధాని, హోం మంత్రి సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ సమైక్య భారత నిర్మాణానికి పునాది వేశారు. 1947 ఆగస్టు 15 నాటికి దేశంలో 565 చిన్న, పెద్ద సంస్థానాలు ఉండేవి. వీటిలో చాలా వరకు ఇండియన్ యూనియన్‌లో చేరడానికి మొగ్గు చూపినా, కొన్ని సంస్థానాధీశులు మాత్రం స్వతంత్రంగా ఉండాలని లేదా పాకిస్తాన్‌లో కలవాలని భావించడం అప్పటి జాతీయ నాయకత్వానికి పెద్ద సవాలుగా మారింది. దేశం ముక్కలయ్యే ప్రమాదం తలపెట్టిన ఆ క్లిష్ట సమయంలో పటేల్ రంగంలోకి దిగారు.
కేవలం మూడు సంస్థానాలు - అత్యంత ధనవంతమైన హైదరాబాద్, వ్యూహాత్మక కశ్మీర్, తీరప్రాంతంలోని జునాగఢ్ - మినహా మిగిలిన 562 సంస్థానాలను పటేల్ తన అద్భుతమైన దౌత్యం, ఒప్పందాలు, సందర్భానుసారం దృఢ వైఖరితో బేషరతుగా భారత దేశంలో విలీనం చేశారు. సంస్థానాధీశులను ఒప్పించడం ద్వారా, దేశంలో రక్తం చిందించకుండా దాదాపు దేశంలోని ఎక్కువ భాగాన్ని ఒక్క తాటిపైకి తీసుకురాగలిగారు. ఈ అపూర్వమైన ఏకీకరణ ప్రక్రియ ఆయనను నిజంగా 'ఉక్కు మనిషి'గా నిలబెట్టింది.
అయితే, చివరి మూడు సంస్థానాల విషయంలో పటేల్ మరింత పట్టుదలగా వ్యవహరించారు. నిజాం పాలనలో హింస, నిరంకుశత్వానికి గురవుతున్న హైదరాబాద్‌ సంస్థానాన్ని విముక్తం చేయడానికి పటేల్ సాహసోపేతమైన నిర్ణయం తీసుకున్నారు. దౌత్యపరమైన చర్చలు విఫలమవడంతో, 1948లో 'ఆపరేషన్ పోలో' పేరుతో సైనిక చర్య (పోలీస్ చర్య) చేపట్టారు. ఈ నిర్ణయాత్మక చర్య ద్వారా హైదరాబాద్ నిజాం మెడలు వంచి, ఆ సంస్థానాన్ని భారత్‌లో విలీనం చేసి, లక్షలాది మంది ప్రజలకు స్వేచ్ఛ కల్పించారు. అలాగే, జునాగఢ్‌లో ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ (ప్లెబిసైట్), కశ్మీర్‌లో దళాల ప్రవేశం ద్వారా ఆ సమస్యలను సైతం పరిష్కరించడంలో కీలక పాత్ర పోషించారు.
నేడు, 'సర్దార్' వల్లభాయ్ పటేల్ జయంతి సందర్భంగా యావత్ దేశం ఆయనకు ఘన నివాళులు అర్పిస్తోంది. భిన్నత్వంలో ఏకత్వాన్ని సాకారం చేసి, నేటి సమైక్య భారతదేశానికి రూపాన్నిచ్చిన దార్శనికుడు ఆయన. సంస్థానాల విలీనంలో పటేల్ చూపిన దూరదృష్టి, వ్యూహ చతురత, రాజకీయ పరిజ్ఞానం నేటి తరానికి ఆదర్శనీయం. ఆయన కృషి ఫలితంగానే మనం నేడు ఒకే దేశంగా, బలంగా నిలబడగలుగుతున్నాం. ఈ రోజును 'జాతీయ ఐక్యతా దినోత్సవం'గా జరుపుకోవడం ఆయన వారసత్వాన్ని గౌరవించడమే.