భారత రాజధాని ఢిల్లీ ప్రతి శీతాకాలంలో గ్యాస్ ఛాంబర్గా మారుతోంది. ఒకప్పుడు యమునా నది ఒడ్డున పచ్చదనం కోసం ప్రసిద్ధి చెందిన ఈ నగరం ఇప్పుడు ప్రపంచంలోనే అత్యంత కలుషిత గాలి ఉన్న రాజధానిగా ముద్ర పడుతోంది. AQI స్థాయిలు 500 దాటి 900–1000 వరకు చేరుకున్నప్పుడు రోడ్లపై కనీపించే దృశ్యం ఏదైనా డిస్టోపియన్ సినిమాను తలపిస్తుంది. ఈ విషవాయు మబ్బుకు ఒక్క కారణం లేదు – అనేక అంశాలు కలిసి ఈ మహానగరాన్ని ఊపిరి తీసుకోలేని స్థితికి నెట్టాయి.
ఢిల్లీ–NCR ప్రాంతంలో రోడ్లపై పరుగులు పెట్టే వాహనాల సంఖ్య దాదాపు 3 కోట్లు దాటింది. ప్రతి రోజు లక్షలాది కార్లు, బైకులు, ఆటోలు, ట్రక్కుల నుంచి వెలువడే డీజిల్–పెట్రోల్ ధూమం నగర గాలిని విషంగా మారుస్తోంది. ఇంకా ఆలస్యంగా అమలవుతున్న BS-VI నిబంధనలు, పాత వాహనాల అనియంత్రిత రాకపోకలు, ట్రాఫిక్ జామ్లలో గంటలకొద్దీ ఇడ్లింగ్ – ఇవన్నీ కలిసి కార్బన్ మోనాక్సైడ్, నైట్రోజన్ ఆక్సైడ్స్, PM2.5 కాలుష్యాన్ని ఆకాశానికి ఎగదోస్తున్నాయి.
ఢిల్లీ చుట్టుపక్కల గుడ్గావ్, ఫరీదాబాద్, గాజియాబాద్, నోయిడాలో వేలాది చిన్న–పెద్ద పరిశ్రమలు రోజూ టన్నులకొద్దీ విషవాయువులను గాల్లో కలుపుతున్నాయి. బిల్డింగ్ నిర్మాణాలు, మెట్రో పనులు, రోడ్ల విస్తరణలతో ఎగిసిపడే ధూళి గాలిని మరింత భారీగా చేస్తోంది. ఈ ధూళి కణాలు నేలమీద పడకుండా గాలిలోనే తేలుతూ శ్వాసతో పాటు ఊపిరితిత్తుల్లోకి చేరుతున్నాయి. ఒక్క రోజులోనే ఢిల్లీ గాలిలో 50–60 టన్నుల ధూళి జోడవుతుందని అధ్యయనాలు చెబుతున్నాయి.
అక్టోబర్–నవంబర్ నెలల్లో పంజాబ్, హరియాణా రైతులు పంట మిగులు కాల్చడం ఢిల్లీపై ప్రళయంలా దాడి చేస్తుంది. ఈ పొగ గాలులతో కలిసి ఢిల్లీకి చేరుకుని నగరంలోని స్థానిక కాలుష్యంతో కలిసి ఒక్కసారిగా AQIని ఆకాశానికి ఎక్కిస్తుంది. ఉపగ్రహ చిత్రాల్లో ఈ పొగమబ్బు దక్షిణాసియా మీదుగా ఒక భారీ దుప్పటిలా కనిపిస్తుంది. ఇది ఢిల్లీ సమస్య మాత్రమే కాదు, ప్రాంతీయ విషాదం. అయినా రాజకీయ నేతలు ఒకరిపై ఒకరు బురద చల్లుకునే క్రీడలోనే మునిగిపోతున్నారు.
ఢిల్లీని మూడువైపులా హిమాలయాలు, ఆరావళి కొండలు చుట్టుముట్టాయి. శీతాకాలంలో ఉత్తరం నుంచి వీచే చల్లని గాలులు ఈ పర్వత గోడలకు తగిలి తిరిగి నగరం మీదే పడటంతో వాయు కాలుష్యం ఒక చిత్తడి బురడలా నిలిచిపోతుంది. దీన్నే శాస్త్రీయంగా ‘టెంపరేచర్ ఇన్వర్షన్’ అంటారు. ఫలితంగా పొగ, ధూళి, విషవాయువులు బయటకు పారిపోలేక ఢిల్లీ పైనే ఒక మందపాటి దుప్పటిలా కప్పేస్తాయి. ఈ భౌగోళిక శాపం మిగతా కారణాలతో కలిసి రాజధానిని ప్రతి ఏటా గ్యాస్ ఛాంబర్గా మారుస్తోంది.