జ్యోతిషశాస్త్రానికి, ఖగోళ శాస్త్రానికి చిరునామా ఈ ప్రసిద్ధ ప్రాచీన పట్టణము

ప్రతి సంవత్సరం జూన్ 21, ఇది సంవత్సరంలో అత్యంత సుధీర్ఘ పగటి కాలం (Longest Day) ఉండే రోజు. వాస్తవానికి ఈ రోజు సూర్యుడు ఉత్తర అర్ధగోళంలో కర్కాటక రేఖకి లంబంగా ఉంటాడు, దాని కారణంగా ఈ సంఘటన జరుగుతుంది.

"అయనాంతం" అనే పదం లాటిన్ సోల్‌స్టిటియం నుండి వచ్చింది-సోల్ (సూర్యుడు) మరియు స్టిటియం (ఇప్పటికీ లేదా ఆగిపోయింది). ఇది భూగోళం యొక్క ఉత్తర భాగంలో వేసవి ప్రారంభాన్ని సూచిస్తుంది. దీనికి విరుద్ధంగా, దక్షిణ అర్ధగోళంలో జూన్ అయనాంతం అంటే సూర్యుడు ఆకాశంలో అత్యల్ప స్థానంలో ఉన్నప్పుడు, శీతాకాలం ప్రారంభం అవుతుంది.

వేసవి కాలంలో వస్తుంది. ఇది ఉత్తర అర్ధగోళంలో జూన్ అయనాంతం (సాధారణంగా 20 లేదా 21 జూన్). (మరియు దక్షిణాదిలో డిసెంబర్ అయనాంతం (సాధారణంగా 21 లేదా 22 డిసెంబర్).) వేసవి కాలం నాడు, సూర్యుని వైపు భూమి యొక్క గరిష్ట అక్షాంశ వంపు 23.44°. అదేవిధంగా, ఖగోళ భూమధ్యరేఖ నుండి సూర్యుని క్షీణత 23.44°.

అయనాంతం సంవత్సరానికి రెండుసార్లు జరుగుతుంది-జూన్ మరియు డిసెంబరులో. జూన్ అయనాంతం జూన్ 21 న జరుగుతుంది, సూర్యుడు నేరుగా కర్కాటక రాశిని తలక్రిందులు చూస్తాడు. డిసెంబర్ అయనాంతం దాదాపు డిసెంబర్ 21న జరుగుతుంది. ఈ రోజున, సూర్యుడు ఖచ్చితంగా మకర రాశిపై ఉంటాడు. 

ఎండాకాలంలో సూర్యకిరణాలు నేరుగా కర్కాటక రాశిపై పడతాయి. దీని కారణంగా, భూమధ్యరేఖకు ఉత్తరాన ఉన్న ప్రాంతం ఎక్కువ పగలు మరియు అతి తక్కువ రాత్రిని అనుభవిస్తుంది.జూన్ 21న ప్రతి సంవత్సరం జూన్ 21 లేదా 22 తేదీల్లో 'అయనాంతం' వస్తుంది. భూమి యొక్క ఉత్తర అర్ధగోళంలో నివసించే వారికి, ప్రతి సంవత్సరం 21/22 జూన్‌లో వేసవి కాలం, సంవత్సరంలో పొడవైన రోజు. ఇది భూమి నుండి చూసినట్లుగా సూర్యుడు ఉత్తరాన ఉన్న రోజును సూచిస్తుంది. 

చరిత్ర పూర్వం నుండి, వేసవి కాలం అనేక సంస్కృతులలో సంవత్సరంలో ముఖ్యమైన సమయంగా పరిగణించబడుతుంది మరియు పండుగలు మరియు ఆచారాల ద్వారా గుర్తించబడింది. సాంప్రదాయకంగా, అనేక సమశీతోష్ణ ప్రాంతాలలో (ముఖ్యంగా యూరప్), వేసవి కాలం వేసవి మధ్యలో కనిపిస్తుంది మరియు దీనిని "మిడ్ సమ్మర్"గా సూచిస్తారు; అయితే నేడు కొన్ని దేశాలు మరియు క్యాలెండర్లలో ఇది వేసవి ప్రారంభంలో కనిపిస్తుంది.

ట్రోపిక్ కాఫ్ క్యాన్సర్ అనేది ఒక ఊహాత్మక రేఖ, ఇది భూమధ్యరేఖ నుండి ఉత్తరాన 23.50 డిగ్రీల కోణంలో, ఇది భారతదేశం మధ్య గుండా వెళుతుంది.ఇది 17 దేశాల గుండా వెళుతుంది, వాటిలో భారతదేశం ఒకటి. కర్కాటక రాశి భారతదేశంలోని ఎనిమిది రాష్ట్రాల గుండా వెళుతుంది: గుజరాత్ (జస్దాన్), రాజస్థాన్ (కలీంజర్హ్), మధ్యప్రదేశ్ (షాజాపూర్), ఛత్తీస్‌గఢ్ (సోన్హాట్), జార్ఖండ్ (లోహర్దగా), పశ్చిమ బెంగాల్ (కృష్ణానగర్), త్రిపుర (ఉదయ్పూర్) మరియు మిజోరాం ( చంపై). ఆ క్రమంలో మనం మధ్యప్రదేశ్ లో ఉజ్జయిని“ ఖగోళ శాస్త్రానికి మరియు జ్యోతిషశాస్త్రానికి ప్రసిద్ధి చెందిన ప్రదేశం* గురించి కొన్ని విషయాలు తెలుసుకుందాం

• భారతదేశంలోని అత్యంత గౌరవనీయమైన ఏడు తీర్థయాత్ర కేంద్రాలు మరియు ప్రసిద్ధ మహాకాళేశ్వర దేవాలయం మహాకాల్ అని కూడా పిలుస్తారు ఇది పన్నెండు జ్యోతిర్లింగాలలో ఒకటి. అంతేకాకుండా, ఇది ట్రాపిక్ ఆఫ్ కర్కాటక రేఖపై ఉంది మరియు భారతదేశంలోని ఇతర పవిత్ర నగరాలతో పోలిస్తే ఇది ఎక్కువ ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉంది, ఎందుకంటే సమయం గణించడానికి దాని ప్రత్యేక భౌగోళిక స్థానం.

• కార్క్ లైన్' లేదా కర్కాటక రేఖ మంగళనాథ్ ఆలయం గుండా వెళుతుంది.శ్రీ మంగళనాథ్ ఆలయం ఉజ్జయిని భూమికి కేంద్రంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.భూమిని రెండు సమాన భాగాలుగా విభజించే ప్రైమ్ మెరిడియన్ శ్రీ మంగళనాథ్ ఆలయం ఉజ్జయిని గుండా వెళుతుంది. 

అందుకే ఈ ప్రదేశం నుండి అంగారకుడిని స్పష్టంగా చూడవచ్చు. అందువల్ల, ఇది ఖగోళ శాస్త్రానికి మరియు జ్యోతిషశాస్త్రానికి ప్రసిద్ధి చెందిన ప్రదేశంగా మారింది.

భారతీయ ఖగోళ శాస్త్రాలు ఉజ్జయిని కేంద్ర సూచనగా పరిగణిస్తాయి. ఇది పురాతన కాలం నుండి జ్యోతిషశాస్త్రానికి ప్రధాన కేంద్రంగా ఉంది. పురాతన భారతీయ ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలు ఉపయోగించే రోజు ఉజ్జయిని ప్రధాన మెరిడియన్ వద్ద సూర్యోదయం వద్ద ప్రారంభమైంది. ఖగోళ శాస్త్రంపై పురాతన హిందూ పుస్తకం, సూర్య సిద్ధాంతం, ఇది గోళాకార భూమిని సూచించింది, ఇది పాశ్చాత్య ప్రపంచం కంటే చాలా కాలం ముందు, ఉజ్జయిని యొక్క పురాతన పేరు అయిన అవంతి గుండా ప్రైమ్ మెరిడియన్‌ను ప్రయాణిస్తున్నట్లు వివరించింది.

ప్రాచీన పండితులు ఉజ్జయిని ప్రధాన మెరిడియన్ (లేదా సున్నా రేఖాంశం)గా పరిగణించారు. భూమి దాని అక్షం మరియు కర్కాటక రేఖపై 23.5 డిగ్రీల కోణంలో వంగి ఉండటం ప్రత్యేక విశ్వ ప్రభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది, ఇది ఉజ్జయిని సమయ గణన మరియు పంచాంగ్ (హిందూ క్యాలెండర్) సృష్టికి అనువైన ప్రదేశం. కాబట్టి, ట్రాపిక్ ఆఫ్ కాన్సర్ మరియు మెరిడియన్ కూడలిలో ఉన్న ఈ నగరాన్ని 'గ్రీన్‌విచ్ ఆఫ్ ఇండియా' అని కూడా పిలుస్తారు. సంస్కృతంలో 'కాలం' ని 'కల్' అంటారు. అందుకే శివుడు మహాకాళుడు, కాల దేవుడు అని పూజించబడతాడు. పురాణాల ప్రకారం, లార్డ్ మహాకాళేశ్వరుని విగ్రహం ట్రాపిక్ ఆఫ్ క్యాన్సర్ మరియు మెరిడియన్ యొక్క ఖండన పాయింట్ వద్ద ఉంది మరియు ఇది భూమి మధ్యలో ఉంది.

ఉజ్జయిని ఇండోర్ నుండి 55 కిమీ దూరంలో మధ్యప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని మాల్వా ప్రాంతంలో ఉంది. పురాతన దేవాలయాలు ఈ నగరంలో అంతర్భాగంగా ఉన్నాయి నేడు ఉన్న నిర్మాణాలు ఇటీవలి కాలానికి చెందినవి, సంవత్సరాలుగా పునర్ నిర్మించబడ్డాయి .ఈ పురాతన నగరం పవిత్రమైన క్షిప్రా నదికి తూర్పు ఒడ్డున ఉంది, ఇది దక్షిణం నుండి ఉత్తరం వైపుకు నేరుగా ప్రయాణించే ఏకైక నది .పవిత్ర క్షిప్రా నది స్నానమాచరించడం వల్ల దైవశక్తి పుణ్యఫలం దక్కుతుందని విశ్వసిస్తారు. నగర ప్రధాన దేవత అయిన శివునికి ఉజ్జయిని ప్రధానమని పురాతన హిందూ గ్రంథాలలో ప్రస్తావించబడింది. ఇది సప్తపురిలలో ఒకటి, ప్రసిద్ధ మహాకాళేశ్వర దేవాలయం మహాకాల్ అని కూడా పిలుస్తారు ఇది పన్నెండు జ్యోతిర్లింగాలలో ఒకటి.ప్రధాన దేవత, లింగం రూపంలో ఉన్న శివుడు, మంత్ర-శక్తితో ఆచార బద్ధంగా స్థాపించబడిన మరియు స్వయంభుగా నమ్ముతారు. మహాకాళేశ్వరుని విగ్రహం దక్షిణామూర్తి అని చెప్పబడింది, అనగా. దక్షిణాభిముఖంగా ఉంటుంది. ఇది తాంత్రిక సంప్రదాయాల చే ఆమోదించబడిన విలక్షణమైన లక్షణం, ఈ జ్యోతిర్లింగం వద్ద మాత్రమే కనిపిస్తుంది. మహాకాళేశ్వర్ ఆలయంలో అత్యంత ముఖ్యమైన మరియు విశిష్టమైన పూజ భస్మ ఆరతి, ఇది ప్రతిరోజూ ఉదయం 4 గంటలకు జరుగుతుంది

మంగళనాథ్ ఆలయం భారతదేశం మొత్తం మీద అంగారక గ్రహానికి ఏకైక పెద్ద ఆలయం.మత్స్య పురాణం ప్రకారం, మంగళనాథ్ ఆలయం ఉజ్జయిని మధ్యప్రదేశ్ మంగళ్ లేదా మార్స్ పుట్టిన ప్రదేశం. శక్తివంతమైన దుష్ట శక్తితో భీకర యుద్ధం చేస్తున్నప్పుడు భూమిపై పడిన శివుని చెమట వల్ల ఈ ప్రదేశంలో అంగారక గ్రహం జన్మించిందని పురాణం చెబుతోంది. అతని కుమారుడు ఉగ్రత మరియు ఆవేశం యొక్క క్షణంలో జన్మించాడు కాబట్టి, అతను ఎరుపు రంగుతో జన్మించాడు. అందుకే, ఈ ఆలయానికి మంగళనాథ్ అనే పేరు వచ్చింది.ఉజ్జయిని శ్రీ మంగళనాథ్ ఆలయ పురాణం అంగారక గ్రహం శివుడు మరియు భూమి గ్రహం యొక్క సంతానం అని నమ్ముతారు. ఈ సమయంలో భూమి నుండి అంగారక గ్రహం బయటకు వచ్చిందని, అందుకే ఈ ప్రదేశాన్ని అంగారకుడి మాతృభూమి అని పిలుస్తారని పురాణాలు చెబుతున్నాయి. భూమి అంగారకుడి తల్లి అయినందున ఆలయ ప్రాంగణంలోప్రతిరోజూభూమిపూజనిర్వహిస్తారు.అంగారక గ్రహం యొక్క చెడు ప్రభావాలను నివారించడానికి మంగళనాథ్ వద్ద వివిధ పూజలు జరుగుతాయి. మార్స్ శక్తి గ్రహం. మంగళనాథ్ ఆలయంలో దేవతలు. భక్తులు అంగారకుడిని శివుని రూపంలో పూజిస్తారు.

చూడవలసిన ముఖ్యమైన సమీప ప్రదేశాలు:

మహాకాళేశ్వర జ్యోతిర్లింగం, మంగళ నాథ్ దేవాలయం, శక్తిపీఠం, హరసిద్ధి ఆలయం, కాల భైరవ దేవాలయం, గోపాల్ మందిర్, చార్ధామ్ ఆలయం, కలిదే ప్యాలెస్, ,సిద్ధవత్ ఆలయం, సాందీపని ఆశ్రమం, గఢ కాలిక ఆలయం, చింతామన్ గణేష్ దేవాలయం, రామ మందిర్ ఘాట్, కుంభమేళా ఉజ్జయిని, శని మందిరం, కాళిదాసు అకాడమీ, విక్రమ్ కీర్తి టెంపుల్ మ్యూజియం, ఇస్కాన్ ఉజ్జయిని ఆలయం మొదలైనవి.

ఉజ్జయిని పురాతన భారతదేశం యొక్క పురాణ చక్రవర్తి విక్రమాదిత్య రాజధాని, అతను ఆదర్శ రాజుగా వర్ణించబడ్డాడు, అతని జ్ఞానం, పరాక్రమం, ఉదాత్తత మరియు పండితుల ప్రోత్సాహానికి ప్రసిద్ధి చెందాడు. అతను పాక్షికంగా చారిత్రక వ్యక్తిగా లేదా పూర్తిగా పౌరాణిక పాత్రగా కూడా పరిగణించబడ్డాడు, అతను 57 BCలో విక్రమ్ సంవత్ క్యాలెండర్‌ను స్థాపించాడు, ఇది నేపాల్ మరియు కొన్ని భారతీయ రాష్ట్రాల్లో ఉపయోగించే హిందూ క్యాలెండర్. ఎందరో భారతీయ పాలకులు ఆయనను ఆదర్శంగా తీసుకుని ఆయన పేరును బిరుదుగా ఉంచుకున్నారు. నగరం చుట్టూ ఉన్న అనేక ప్రదేశాలు అతని పేరును కలిగి ఉన్నాయి.అతనికి అంకితం చేయబడిన ఆలయం.మరియు అతని సింహాసనాన్ని 'తీర్పు స్థానం' అని పిలుస్తారు…

ఉజ్జయిని పర్యాటక ప్రదేశాలకు ఆధ్యాత్మికతకు మించినది ఏమీ లేద?? అనుకొనే మీకోసం ఇక్కడ.... 'వేద శాల' అని కూడా పిలవబడే జంతర్ మంతర్ ఉజ్జయినిలో ఉత్తమమైన ప్రదేశాలలో ఒకటి. నగరంలోని అత్యుత్తమ నిర్మాణ అద్భుతాలలో ఒకటి,

జంతర్ మంతర్ నేటికీ చారిత్రక మరియు ఖగోళ పరిశోధనలకు ముఖ్యమైన నిర్మాణం. భారతీయ జ్యోతిష్కులకు అత్యంత సహాయకారిగా ఉంది మరియు ఇప్పుడు ఒక ప్రముఖ పర్యాటక ప్రదేశంగా పనిచేస్తుంది.ఈ అబ్జర్వేటరీ సందర్శన మీకు గ్రహాలు మరియు సూర్యుని గమనం గురించిన అధ్యయనంలో కొన్ని ముఖ్యమైన అంతర్దృష్టులను అందించడం ఖాయం.

ఉజ్జయిని ఖగోళ శాస్త్ర రంగంలో గణనీయమైన ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉంది. ఖగోళశాస్త్రం పై సూర్య సిద్ధాంతం మరియు పంచ సిద్ధాంతం వంటి గొప్ప రచనలు ఉజ్జయినిలో వ్రాయబడ్డాయి. ఇది హిందూ భౌగోళిక శాస్త్రవేత్తల రేఖాంశం యొక్క పిడికిలి మెరిడియన్ కూడా. క్రీస్తుపూర్వం 4వ శతాబ్దం నుండి, ఉజ్జయిని భారతదేశం యొక్క గ్రీన్‌విచ్‌గా ఖ్యాతిని పొందింది. ప్రస్తుతం ఉన్న అబ్జర్వేటరీ ని గొప్ప పండితుడైన రాజా జై సింగ్ (1686-1743) నిర్మించారు. అతను టోలెమీ మరియు యూక్లిడ్ రచనలను అరబిక్ నుండి సంస్కృతంలోకి అనువదించాడు. జైపూర్, ఢిల్లీ, వారణాసి, మథుర మరియు ఉజ్జయినిలలో ఆయన నిర్మించిన అనేక అబ్జర్వేటరీలలో, ఉజ్జయినిలో ఉన్నది ఇప్పటికీ చురుకుగా వాడుకలో ఉంది. విద్యా శాఖ ద్వారా ఖగోళ అధ్యయనాలు నిర్వహించబడతాయి మరియు ప్రతి సంవత్సరం ఎఫిమెరిస్ ప్రచురించబడుతుంది. చంద్రుడు, మార్స్, బృహస్పతి మరియు వాటి ఉపగ్రహాలను పరిశీలించడానికి ఒక చిన్న ప్లానిటోరియం మరియు టెలిస్కోప్ ఉన్నాయి. అబ్జర్వేటరీ వాతావరణ సూచనల కోసం కూడా ఉపయోగించబడుతుంది.

పురాతన కాలం నుండి ఉజ్జయిని హిందూ జ్యోతిష్కులు మరియు పండితుల పరిశోధనా కేంద్రంగా ఉంది. జంతర్ మంతర్ అభివృద్ధి 18వ శతాబ్దంలో సాధించిన అనేక మైలురాళ్లలో ఒకటి. జంతర్ మంతర్ అనే పేరు సంస్కృత పదాల నుండి వచ్చింది 'యంత్ర' మరియు 'మంత్ర' అంటే మంత్ర సాధనం. ఖగోళ శాస్త్ర రంగంలో నిర్మాణ కళాఖండానికి గొప్ప ప్రాముఖ్యత ఉంది. కొంతమంది భారతీయ ఖగోళ శాస్త్రవేత్తల ప్రకారం, ట్రాపిక్ ఆఫ్ కాన్సర్ ఉజ్జయిని గుండా వెళుతుంది, ఇది హిందూ భౌగోళిక శాస్త్రవేత్తలకు కూడా జంతర్ మంతర్‌ను మరింత ముఖ్యమైన అబ్జర్వేటరీగా చేస్తుంది. ఇంకా, 1923 ADలో అప్పటి గ్వాలియర్ మహారాజు మాధవ్ రావ్ సింధియా దీనిని పునరుద్ధరించారు. కాల వినాశనాన్ని దాటి ఉజ్జయినిలోని జంతర్ మంతర్ ఇప్పటికీ వివిధ ఖగోళ అధ్యయనాలకు నిలయంగా ఉంది.

అద్భుత జంతర్ మంతర్ని వేధశాల అబ్జర్వేటరీ అని కూడా పిలుస్తారు ఐదు అబ్జర్వేటరీల సమూహంలో పురాతన మైనది. మహారాజా జై సింగ్ హిందూ పండితులు మరియు జ్యోతిష్యులకు వారి పరిశోధనలు మరియు అధ్యయనాలలో సహాయం చేయడానికి దీని నిర్మాణాన్ని చేపట్టారు. జంతర్ మంతర్, గొప్ప శ్రద్ధ యొక్క ఫలితం పాత కాలంలో ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలకు పరిశోధనా స్టేషన్‌గా మాత్రమే కాకుండా, నేటికీ దాని ఖగోళ మరియు పర్యాటక ప్రయోజనాల కోసం కూడా కొనసాగుతోంది. ఈ ప్రదేశాన్ని సందర్శించడం ద్వారా గత యుగంలో ఖగోళ వస్తువుల సమయం, విప్లవాలు మరియు స్థానాలను లెక్కించే మార్గాల గురించి మీరు తెలుసుకోవచ్చు. మీరు చూసే ప్రతి ఒక్కటి ఖచ్చితంగా ఆలోచించేలా చేస్తుంది. ఇంకా, ఈ ప్రదేశం స్టార్‌గేజర్‌లకు స్వర్గధామం.ఇక్కడ ఏర్పాటు చేయబడిన కదలికలు మరియు కక్ష్యల అధ్యయనాలు దీనికి 'యంత్ర మహల్' అని పేరు పెట్టాయి. ఇందులో సామ్రాట్ యంత్రం, సన్ డయల్, నియతి చక్రం మొదలైన విభిన్న యంత్రాలు ఉన్నాయి. జంతర్ మంతర్ నిర్మాణం వెనుక ఉన్న ప్రాథమిక ఉద్దేశ్యం ఖగోళ శాస్త్ర లెక్కల ద్వారా సేకరించిన డేటాను వివరించడం మరియు సంకలనం చేయడం, దీని ఫలితాలు సూర్యుడు, గ్రహాలు మరియు వాటి చంద్రుల కదలికలను అధ్యయనం చేయడంలో సహాయపడతాయి. అంతేకాకుండా, ఉజ్జయినిలోని అబ్జర్వేటరీ ఇప్పటికీ ఖగోళ పరిశోధనలు జరుగుతున్న ఏకైక అబ్జర్వేటరీ. గ్రహాల కదలికల అధ్యయనంతో సహా అనేక డేటా ప్రతి సంవత్సరం ప్రచురించబడుతుంది.