యూపీఐ పేమెంట్స్ ఇక ఉచితం కాదా? ఆర్‌బీఐ గవర్నర్ సంజయ్ మల్హోత్రా సూచనలు

భారతదేశంలో డిజిటల్ పేమెంట్స్ రంగంలో యూపీఐ (యూనిఫైడ్ పేమెంట్స్ ఇంటర్‌ఫేస్) ఒక విప్లవాత్మక సాధనంగా నిలిచింది. చిన్న కిరాణా దుకాణం నుంచి ఐదు నక్షత్రాల హోటళ్ల వరకు, ఎక్కడైనా సులభంగా, తక్షణమే డబ్బు చెల్లించే సౌలభ్యాన్ని యూపీఐ అందిస్తోంది. ప్రస్తుతం ఈ వ్యవస్థ ఉచితంగా అందుబాటులో ఉంది, దీనికి ప్రభుత్వం బ్యాంకులు మరియు ఇతర సంస్థలకు సబ్సిడీలు అందిస్తోంది. జూన్ 2025లో యూపీఐ ద్వారా 18.39 బిలియన్ లావాదేవీలు, రూ. 24.03 లక్షల కోట్ల విలువతో జరిగాయి, ఇది గత ఏడాదితో పోలిస్తే 32% పెరుగుదలను సూచిస్తుంది.
అయితే, ఈ ఉచిత సేవలు ఎప్పటికీ కొనసాగవని రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (ఆర్‌బీఐ) గవర్నర్ సంజయ్ మల్హోత్రా సూచించారు. ఆగస్టు 6, 2025న జరిగిన మానిటరీ పాలసీ కమిటీ సమావేశంలో, యూపీఐ వ్యవస్థ నిర్వహణకు ఖర్చులు ఉన్నాయని, ఈ ఖర్చులను ఎవరో ఒకరు భరించాల్సి ఉంటుందని ఆయన స్పష్టం చేశారు. “నేను యూపీఐ ఎప్పటికీ ఉచితంగా ఉండదని చెప్పలేదు, కానీ ఖర్చులు ఉన్నాయి, ఎవరైనా వాటిని భరించాలి,” అని మల్హోత్రా అన్నారు. ప్రస్తుతం ప్రభుత్వం ఈ ఖర్చులను సబ్సిడీల రూపంలో భరిస్తోంది, కానీ ఈ మోడల్ దీర్ఘకాలంలో స్థిరంగా ఉండకపోవచ్చని ఆయన హెచ్చరించారు.
ఈ వ్యాఖ్యల నేపథ్యంలో, కొన్ని బ్యాంకులు ఇప్పటికే యూపీఐ లావాదేవీలపై రుసుములు విధించడం ప్రారంభించాయి. ఉదాహరణకు, ఐసీఐసీఐ బ్యాంక్ ఆగస్టు 1, 2025 నుంచి పేమెంట్ అగ్రిగేటర్లపై లావాదేవీకి 2 బేసిస్ పాయింట్ల రుసుము (రూ. 100కు రూ. 0.02, గరిష్టంగా రూ. 6) విధిస్తోందని నివేదికలు తెలిపాయి. ఈ రుసుములు ప్రస్తుతం వినియోగదారులకు నేరుగా వర్తించకపోయినా, భవిష్యత్తులో వినియోగదారులు లేదా వ్యాపారులపై ఈ భారం పడే అవకాశం ఉంది. ప్రభుత్వం యూపీఐని “డిజిటల్ పబ్లిక్ గుడ్”గా పరిగణిస్తున్నప్పటికీ, ఖర్చులు పెరుగుతున్న నేపథ్యంలో ఈ విధానంలో మార్పులు రావచ్చని నిపుణులు అంచనా వేస్తున్నారు.
మల్హోత్రా వ్యాఖ్యలు యూపీఐ భవిష్యత్తుపై చర్చను రేకెత్తించాయి. ప్రభుత్వం ఇప్పటివరకు యూపీఐపై రుసుముల విధానాన్ని తోసిపుచ్చినప్పటికీ, దీర్ఘకాలిక స్థిరత్వం కోసం ఆర్థిక నమూనాలో మార్పులు అవసరమని ఆర్‌బీఐ సూచిస్తోంది. యూపీఐ వినియోగం రోజురోజుకూ పెరుగుతున్న నేపథ్యంలో, ఈ రుసుముల విధానం వినియోగదారులపై ఎలాంటి ప్రభావం చూపుతుంది, డిజిటల్ పేమెంట్స్ వృద్ధి ఎలా కొనసాగుతుందనేది ఆసక్తికరంగా మారింది.